شاید برای شما پیش آمده باشد که با یک ماده شیمیایی مواجه شده باشید و از ماهیت آن بی اطلاع باشید. در صورتی که بدون اطلاع از ماهیت آن ماده و یا عوارض آن از آن استفاده کنید و یا آن را لمس کنید، ممکن است خطرات و اتفاقات ناگواری را به دنبال داشته باشد. به طور کلی استفاده از موادی که از ان ها شناختی نداریم کار عاقلانه ای نیست و می تواند بسیار خطر آفرین باشد. همینطور ساده گذشتن از کنار این مواد نیز ممکن است خطراتی را در پی داشته باشد. شاید شما با اطلاع از شرایط و ماهیت آن ماده متوجه خطر آن در محیط شید و آن ماده را از دسترس خارج کنید. لوزی آتش یا NFPA 704 به شما در درک ماهیت مواد کمک خواهد کرد.

لوزی آتش ارائه دهنده یک ارزیابی از مواد شیمیایی

 اجازه دهید مطلب را با یک مثال شروع کنیم، فرض کنید که شما در یک محیط پر تردد صنعتی با یک بطری مایع اسیدی مواجه شده اید و اسم آن را نشنیده و از ماهیت اسیدی آن بی اطلاعید. کار با این ماده برای شما می تواند بسیار خطر ناک باشد. همینطور رها کردن آن در محیط بدون هیچ تمهیدی ممکن است به همان اندازه خطرناک بوده و به دیگران صدمه بزند. در صورتی که شما می توانستید از طریقی اطلاعات مربوط به خاصیت اسیدی و خطرناک بودن این ماده را متوجه شوید، میتوانید از یک فاجعه جلوگیری کنید.

 درست است که استفاده از علامت هایی مانند جمجمه و استخوان، و یا علامت خطر زیستی برای این منظور درج شده است. اما در محیط های مختلف مانند محیط های صنعتی که نگهداری و استفاده از این مواد متداول است، این اطلاعات ممکن است برای شما گمراه کننده باشد و کاری که واقعا باید انجام گیرد را انجام ندهید. برای جلوگیری از وقوع چنین اتفاقاتی استاندارد NFPA 704 راهکار لوزی آتش را ارائه داده است.

لوزی آتش NFPA برای اولین بار در استاندارد NFPA 704 ارائه شد. هدف از ارائه این استاندارد و استفاده از آن این بود که امدادگران با حضور در محل های آسیب دیده بتوانند به سرعت ماهیت مواد اطراف خود را درک کرده و اقدام لازم را بسته به اتفاقی که ممکن است در ادامه مسیر رخ دهد، انجام دهند. شما با استفاده از این نماد می توانید به اطلاعاتی در مورد آتش گیری، خاصیت خورندگی ماده، واکنش در محیط های مختلف، قابل انفجار بودن یا نبودن و خطرات زیستی ای که ماده می تواند به همراه داشته باشد، پی ببرید.

شما میتوانید برچسب لوزی آتش را به جز روی مواد در روی درب محل نگهداری آن ها و انبار ها نیز بیابید. لوزی آتش برای اطلاع از وضعیت انبار ها و محل هایی که مواد مختلف نگهداری می شوند روی دیوار های محیط و درب ها نیز نصب می گردد.

لوزی آتش NFPA در واقع علامتی است که برای ارزیابی فوری مواد شیمیایی و میزان خطری که میتوانند داشته باشند. این لوزی یکی از پرکاربرد ترین علائم در شناسایی مواد می باشد، و در بسیاری از موارد مصرفی نیز یافت میشود. در صورتی که شما برچسب های روی اسپری های خوشبو کننده و یا مواد ضدعفونی کننده را مشاهده کنید به این لوزی چهار رنگ و اعدادی که در روی رنگ های آن نوشته شده است بر خواهید خورد. این اعداد یک تشریح کامل از ماهیت مواد درج شده روی آنها در رابطه با قابل اشتعال بودن و خواص آنها ارائه میکنند.

در ادامه به بررسی هر کدام از این رنگ ها و سطوح خطر ذکر شده در آن ها خواهیم پرداخت.

رنگ قرمز – آتش گیری

بالاترین رنگ لوزی آتش را رنگ قرمز تشکیل داده است. اطلاعاتی که این رنگ از لوزی آتش در اختیار ما میگذارد مربوط به سطوح آتش گیری ماده بوده و میزان واکنش ماده در حرارت را عنوان می کنند. اطلاعاتی که در لوزی آتش درج میگردد به صورت اعداد 0 تا 4 درج می شوند، که پنج سطح از اشتعال پذیری مواد را عنوان می کنند. هر یک از این اعداد به ترتیب نشانگر وضعیت های زیر هستند:

• سطح 0 : این عدد عنوان کننده موادی می باشد که به اصطلاح غیر قابل اشتعال هستند و در آتش معمولی نمی سوزند. معمولا دمای سوختن این مواد باید بیش از 800 درجه سانتیگراد باشد.
• سطح 1 : موادی که در این سطح طبقه بندی میشوند برای سوختن باید به درجه حرارت قابل توجهی برسند. عموما 93 درجه سانتیگراد یا 200 درجه فارنهایت به بالا را به عنوان دمای احتراق برای این مواد در نظر میگیرند.
• سطح 2 : این مواد سوختنی می باشند اما برای سوختن باید به صورت مستقیم در برابر حرارت قرار گیرند و یا به اندازه کافی به آن ها گرما داده شود. مانند کاغذ و گوگرد. دمای احتراق برای این مواد از 38 درجه تا 93 درجه سانتیگراد (بین 100 الی 200 درجه فارنهایت) عنوان می شود.
• سطح 3 : موادی که در هر دمایی قابل اشتعال هستند، در لوزی آتش در سطح 3 آتشگیری قرار میگیرند. به عنوان مثال بنزین، این مواد در دمای بین 23 درجه تا 38 درجه سانتیگراد یا به عبارتی 73 تا 100 درجه فارنهایت مشتعل میشوند.
• سطح 4 : این مواد که عموما از نوع گازی هستند در دمای معمولی و به صورت عادی بسیار اشتعال پذیر هستند. مانند گاز هیدروژن. دمای اشتعال برای اینگونه مواد زیر 23 درجه سانتیگراد(73 درجه فارنهایت) قرار دارد.

توجه به سطوح آتشگیری یک ماده یکی از مهم ترین عواملی است که برای حفظ ایمنی، باید در نگهداری و استفاده از آن مد نظر قرار داد. و همینطور در زمان وقوع یک حادثه یکی از مهمترین و مفیدترین اطلاعات برای آتش نشانان می باشد، که توسط لوزی آتش ارائه می شود.

رنگ زرد – واکنش پذیری

این قسمت از لوزی آتش نشان دهنده وضعیت واکنش پذیری مواد است که میتواند به انفجار آن ها منجر بشود. این بخش اطلاعاتی را در مورد دمای انفجار، نوع واکنش پذیری و رفتار هایی که ممکن است باعث ناپایدار شدن ماده مورد نظر بشود را ارائه میکند. واکنش پذیری در لوزی آتش نیز مانند آتش گیری  پنج سطح دارد که عبارتند از:

• سطح 0 : در این سطح ماده پایدار است و در تماس با آب و یا آتش واکنش نشان نمی دهد. گاز نیتروژن را میتوان به عنوان یک نمونه خوب از این نوع سطح واکنش پذیری مثال زد.
• سطح 1 : در این سطح ماده در حالت عادی پایدار است اما در دما و فشار بالا ناپایدار میشود. مانند پروپان و هیدروژن فلوئورید.
• سطح 2 : در این سطح مواد در شرایط شیمیایی خاص و با فشار بالا منفجر می شوند. همینطور با آب به شدت واکنش میدهند، مانند سدیم و پتاسیم.
• سطح 3 : این مواد قابل انفجار هستند ولی برای واکنش به انرژی بالایی احتیاج دارند، همینطور با آب به شدت واکنش پذیر بوده و حالت انفجاری پیدا می کنند. آمونیم نیترات و هیدروژن پراکسید را میتوان به عنوان مثالی از این دسته نام برد.
• سطح 4 : این نوع مواد بسیار خطرناک بوده و در دما و فشار معمولی قابلیت انفجار دارند. به نحوی میتوان گفت که استفاده و کاربرد این مواد در واقع مواد منفجره می باشد. از موادی که در لوزی آتش برای آن ها سطح 4 در نظر گرفته شده است می توان به نیتروگلیسیرین اشاره کرد.

رنگ آبی – خطرات جانی

رنگ آبی در لوزی آتش nfpa یک معیار برای معرفی خطراتی است که ماده مورد نظر میتواند برای انسان داشته باشد. در واقع سطوح این ماده تهدیدات آن برای سلامتی را معرفی می کنند. سطوح رنگ آبی در لوزی آتش به این صورت می باشد:

• سطح 0 : هیچ خطری برای سلامتی انسان ندارد و اقدام خاصی در رابطه با آن لازم نیست.
• سطح 1 : موادی در لوزی آتش در این سطح قرار دارند که میتوانند جراحت های سطحی و یا عوارض خفیف مانند خارش یا عوارض پوستی را در انسان ایجاد کنند. به عنوان مثال پتاسیم کلرید.
• سطح 2 : تماس طولانی مدت با این مواد باعث ایجاد عوارض و اختلالات در انسان میگردد. مانند آمونیم فسفات و ید.
• سطح 3 : اینگونه مواد در کوچکترین تماس با انسان آسیب های جدی را وارد می کنند. البته آسیب های وارده از این مواد قابل درمان میباشد اما خطر آن ها جدی میباشد. از این دسته مواد می توان گاز کلر و هیدروژن مایع را مثال زد.
• سطح 4 : در این سطح از مواد تماس با انسان منجر به مرگ و یا آسیب های بزرگ و جبران ناپذیری می گردد. هیدروفلوئوریک اسید و هیدروژن سیانید را میتوان از این دسته مواد نام برد.

توجه ویژه به این رنگ در لوزی آتش برای حمل و نقل، نگهداری و استفاده از مواد مختلف یک امر لازم و ضروری می باشد. دقت داشته باشید که توجه به این هشدار می تواند جان شما را نجات دهد.

رنگ سفید – علائم اختصاری ویژه

در این بخش از لوزی آتش به جای سطوح مختلف از علائم اختصاری خاصی استفاده می شود که هرکدام نشان دهنده یک وضعیت خاص از ماده است که میتواند خطر آفرین باشد. این علائم عبارتند از:
 

• W: این علامت اختصاری عبارت No Water بوده و به این معناست که در صورت ترکیب ماده با آب واکنش غیر عادی داده و یا وضعیت خطرناکی را ایجاد میکند.
• CRY، CRYO: این علامت ها به معنی بسیار سرد می باشند. مانند هیدروژن و ازت مایع.
• RA، RAD: مخفف واژه Radioactive بوده و به این معنی است که این مواد خاصیت رادیو اکتیویته دارند، مانند اورانیوم و پلوتونیم.
• POI: مخفف واژه Poison بوده و نوشتن آن در لوزی آتش به معنی سمی بودن این مواد است.
• BIO: مخفف Biohazard می باشد و به معنای وجود خطرات زیستی در این مواد است. خطرات ویروسی نیز در لوزی آتش با این نام مشخص می شوند.
• COR: به معنای خورنده بودن ماده مورد استفاده قرار میگیرد.
• ACID: نشان دهنده اسیدی بودن ماده می باشد و می تواند به جای COR برای نشان دادن خورنده بودن و ارائه اطلاعات بیشتر در لوزی آتش استفاده شود.
• ALK: نشانه قلیایی بودن ماده است این علامت نیز به عنوان جایگزینی برای COR در لوزی آتش استفاده می شود.
• SA: نشان دهنده گاز های اختناق آور است که در صورت نشت و انتشار در محیط باعث خفگی و مشکلات تنفسی می گردد. به عنوان مثال آرگون، کریپتون و منو اکسید کربن را میتوان از این دست نام برد.
• OX، OXY: برای نشان دادن مواد اکسید کننده مانند آمونیوم نیترات و پتاسیم پرکلرات به کار میرود.

توجه به لوزی آتش بخصوص توسط آتش نشانان می تواند از حوادث ناخواسته و بسیاری جلوگیری کند. چگونگی رفتار با مواد مختلف در محیط های پرخطر و آسیب دیده میتواند فواید بسیاری داشته باشد و از خیلی از اتفاقات و سوانحی که می توانند به علت عدم آگاهی رخ دهند جلوگیری کنند. آتش نشانان و امدادگران میتوانند با مشاهده لوزی آتش خطرات اطراف خود را به صورت بسیار سریع شناسایی کنند. و از وقوع یک حادثه مجدد جلوگیری کنند.

البته استفاده از لوزی آتش صرفا مربوط به آتش نشان ها نمی باشد و سایر افراد نیز میتوانند برای شناخت مواد مختلفی که با آنها سروکار دارند یا مواجه می شوند، از لوزی آتش بهره ببرند و اطلاعات جامعی را به صورتی کاملا ساده بدست آورند که در چگونگی برخورد با این مواد از آنها استفاده کنند. در جموع لوزی آتش را میتوان یکی از کاربردی ترین استاندارد های NFPA نامید.